Stjórntakkar og mannleg hegðun

Takkaýtingar eru eitt algengasta stjórntækið í mannlegum samskiptum.  Ekki bókstaflega heldur er reynt á upplifun okkar og láta okkar eigin tilfinningar setja okkur í ójafnvægi. Gott dæmi er þegar einhver öskrar skyndilega og reiðilega á einhvern. Þeim síðarnefnda bregður, hann upplifir lítið áfall og tilfinningar eins og ótti og óöryggi vakna. Þegar hann hefur áttað sig að sá fyrrnefndi var kannski bara að grínast sitja samt ónot eða kvíðatilfinning eftir sem þarf tíma til að hverfa.

Þetta öskur eða harkalegt orðaval og hegðun má líka nota til að stjórna okkur. Yfirvald, til dæmis foreldrar, eiga það til að stjórna með skömm.  Þá fáum við skammir þegar við gerum ekki eins og mamma og pabbi vilja, okkur er skipað að þegja þegar mamma og pabbi nenna ekki að hlusta, og við erum lokuð inni í herbergi þegar við getum ekki setið kyrr eða hagað okkur eins og þau vilja. Ef mér er síðan sagt nógu oft að líða öðruvísi en mér líður og hegða mér öðruvísi en tilfinningar mína segja þá fer ég að bæla upplifun mína niður og troða mér í mót sem aðrir hafa ætlað mér. Haga mér eins og maður. Ég fer að forðast að rugga bátnum, forðast að vera óþekkur til að fá ekki sektartilfinninguna.  

En af hverju erum við þá óþekk? Vantar okkur skammir og að upplifa slæma líðan? Við erum oft uppfull af tilfinningum eins og ótta og öryggisleysi á sama tíma og "Reglur" yfirvaldsins segja okkur að líða ekki svona. Og í slíkum aðstæðum reynum við að ná athygli með nýjum leiðum ef enginn er að hlusta á orð okkar eða viðurkenna hegðun okkar og aðstæður. Við með öðrum orðum högum okkur illa til að reyna á tilfinningar yfirvaldsins og fá þannig athygli.

En meðan yfirvaldið kann ekki eða vill ekki heyra hvernig okkur líður verður okkur troðið í box og heyrum kannski "Geturðu aldrei lært að haga þér?", "Hættu þessu væli" eða "Ef þú hættir ekki þá rasskelli ég þig! Viltu það??". 

Oftast er ekki hlustað og í staðinn er okkur kennt um. "Það ert þú sem getur ekki setið kyrr", "þú ert alltaf að væla". Þú þú þú!!!

 

Ýta á alla takka